تحلیل کمّی و مورفولوژیکی نیمرخ طولی رودخانه‏ های البرز شمالی در استان مازندران

نیمرخ طولی رود یکی از مؤلفه‏های اساسی سیستم رودخانه‏ای است. در این تحقیق نیمرخ طولی 15 رودخانه در البرز شمالی، که بخشی از حوضة آبریز دریای خزر هستند، بررسی شده‏اند. نخست، با استفاده از مدل ارتفاعی رقومی، با قدرت تفکیک 12.5 متر شبکه‏های رودخانه‏ای شناسایی و نیمرخ طولی آن‏ها ترسیم شد. شکل نیمرخ طولی رود با شاخص تقعر (CI) و شاخص SLK اندازه‏گیری شد. سپس، شاخص گرادیان طولی رود (SL) برای هر قطعه از نیمرخ طولی محاسبه شد و با استفاده از نقشه‏های سنگ‏شناسی و گسل‏ها تفسیر شد. نتایج نشان می‏دهد که شکل نیمرخ طولی رودخانه‏های البرز شمالی در دره‏های عرضی به‏صورت مقعر با چندین شکستگی است که بیانگر غلبة فرسایش در بلندمدت است. در دره‏های طولی البرز شمالی، نیمرخ طولی رودخانه‏ها به‏صورت محدب است که ناشی از ساختار چین‏خوردگی و بالاآمدگی سنگ‏هاست. بررسی شاخص SL نشان می‏دهد که عامل سنگ‏شناسی و گسل‏ها به‏ترتیب 53 و 45درصد در ایجاد شکستگی در نیمرخ طولی این رودها نقش داشته‏اند. از مجموع 98 خط گسلی، که به‏صورت عرضی رودخانه‏ها را قطع کرده‏اند، فقط بیست‏درصد آن‏ها موجب شکستگی در نیمرخ طولی رود شده‏اند. اثر گسل در نیمرخ طولی رودخانه‏های غرب و شرق استان مازندران به‏ترتیب 70 و 30درصد بوده است.